Sinds 1 juli 2018 is er een nieuwe cao Nederlandse Universiteiten (cao-NU) van kracht. Deze bevat drie belangrijke ontwikkelingen voor de eerlijke behandeling van promovendi. Zo bevat de cao voor het eerst een expliciete uitspraak over de de duur van het dienstverband: die “bedraagt in beginsel vier jaar”. Ook hebben promovendi nu recht op verlenging van hun contract bij ouderschapsverlof. Ten slotte is de mogelijkheid tot het doen van een stage tijdens de promotie toegevoegd. Voor al deze punten heeft PNN zich jarenlang hard gemaakt, en het is dan ook bevredigend om te zien dat ze hun weerslag vinden in de nieuwe cao. Toch betekent dit niet dat de aandacht kan verslappen: PNN zal er zorgvuldig op proberen toe te zien dat de nieuwe regels ook daadwerkelijk worden nageleefd, en het zal andere knelpunten blijven agenderen.
Vier jaar
PNN meent, net als de KNAW, het Rathenau Instituut en het NWO, dat promovendi omwille van de kwaliteit vier jaar voor hun onderzoek moeten krijgen. Onze Monitor Arbeidsvoorwaarden liet de afgelopen twee jaar zien dat weliswaar een groot deel (84,4% in 2016) van de promovendi voor vier jaar (fulltime) wordt aangesteld, maar dat er toch ook veel contracten worden aangeboden voor kortere tijd. Bovendien denken we dat veel dubieuze contracten onder de radar blijven. Daarbij kan onder meer gedacht worden aan een te grote onderwijstaak of op schrift parttime maar in de praktijk fulltime werken. Het is daarom van groot belang dat het onderhandelaarsakkoord de volgende nieuwe bepaling bevat:
“De duur van het dienstverband wordt bij aanvang bepaald op een vaste termijn. De duur van het dienstverband van een promovendus bedraagt in beginsel vier jaar bij een volledige werkweek. Bij een deeltijddienstverband of ingeval van een tussentijdse omzetting naar een deeltijd dienstverband wordt de duur van het dienstverband naar evenredigheid verlengd“
De juridische waarde van een bepaling als deze is moeilijk te voorspellen. PNN meent dat deze zo moet worden uitgelegd dat proefschrift-trajecten in verreweg de meeste gevallen minstens vier jaar (fulltime) dienen te bedragen. Het structureel aanbieden van kortere contracten, zoals nu gebruikelijk is bij sommige instituten of faculteiten, is dus niet toegestaan. Als een universiteit een proefschrift-traject van kortere duur wil aanbieden, dan kan dit alleen als hier goede (persoonlijke) redenen voor zijn die betrekking hebben op de betreffende promovendus. Hiervan mag niet te snel worden uitgegaan. Een vacature voor drie jaar kan dus eigenlijk niet meer: dan wordt sowieso niet uitgegaan van de persoonlijke omstandigheden van de promovendus. PNN zal hier dan ook hard tegen ageren.
Parental leave
Ouderschapsverlof was tot nu toe een groot probleem voor promovendi. Hoewel de oude cao toestond dat promovendi ouderschapsverlof opnamen, leidde dit niet vaak tot verlenging van het proefschrift-traject, zoals bijvoorbeeld door de Rijksuniversiteit Groningen werd toegegeven in 2014. Feitelijk hadden promovendi dus niets aan het recht op ouderschapsverlof: promovendi die ouderschapsverlof opnamen, moesten hun proefschrift namelijk vervolgens effectief een aantal maanden sneller afronden dan andere promovendi. Dit stelde jonge ouders al aan het begin van hun wetenschappelijke carrière op een achterstand. PNN is daarom zeer te spreken over het feit dat de nieuwe cao nu bepaalt:
“dat het dienstverband met een promovendus op haar/zijn verzoek wordt verlengd met de duur van het genoten zwangerschaps- en bevallingsverlof en met ingang van 1 juli 2018 genoten ouderschapsverlof voor zover dit verlof tijdens de promotieduur is genoten;”
Enige punt is dat de promovendi dus zelf initiatief moeten nemen. Dat kunnen ze natuurlijk alleen doen als ze weten dat deze mogelijkheid bestaat. Om hier zorg voor te dragen zet PNN de komende tijd in op informatieverstrekking. Zo krijgt iedere promovendus waar hij/zij recht op heeft.
Stage
Een promotieplek is allang niet meer per definitie een voorbereiding op een academisch carrière: maar liefst 80% van de promovendi vindt een baan buiten de universiteit. Om deze reden begon PNN in 2015 met het Professional PhD Program, dat promovendi in staat stelde al tijdens hun promotietraject ervaring op te doen bij de overheid of het bedrijfsleven. Andersom maken bedrijven en overheidsinstellingen kennis met de waardevolle (onderzoeks)vaardigheden van promovendi. Wel bleek in de praktijk dat niet alle promovendi van hun instelling de vrijheid kregen om een stage te lopen. Als het goed is, is dit nu verleden tijd. In de nieuwe cao is namelijk vastgelegd:
“dat een promovendus gedurende de looptijd van zijn dienstverband in de gelegenheid kan worden gesteld een stage van maximaal 6 maanden te lopen. In dat geval kan het dienstverband van betrokkene tijdelijk worden onderbroken en na afloop weer gecontinueerd worden. Ook kan de promovendus opteren voor een deeltijdstage mits deze de omvang van zes maal de arbeidsduur per maand niet overschrijdt. In geval van een deeltijdstage wordt het dienstverband van betrokkene tijdelijk naar rato in omvang aangepast. Na afloop van de fulltime of deeltijd stage wordt het dienstverband hervat respectievelijk verlengd naar evenredigheid met duur en omvang van de stage”
Deze bepaling brengt mee dat iedere promovendus zijn of haar proefschrift tijdelijk op pauze kan zetten (voltijd of deeltijd) voor een stage. De stage wordt al dan niet vergoed vanuit de instelling waar stage wordt gelopen (dus niet vanuit de universiteit). De universiteit is vervolgens verplicht om het dienstverband te verlengen met de duur van de gelopen stage.
Blijven verbeteren
De nieuwe cao bevat belangrijke verbeteringen voor promovendi. Wel is het belangrijk dat deze nieuwe rechten ook worden nageleefd. Ondervind je hiermee problemen? Schroom dan niet om contact met ons op te nemen. Verder blijft er werk aan de winkel: thema’s als doorwerken in de WW, de voorbereiding op onderwijstaken en de (mentale) begeleiding en ondersteuning van promovendi, ook met het oog op vermindering van mentale stress, blijven onze aandacht hebben. Zie voor onze speerpunten ons Actieplan.
Photo by Neil Thomas on Unsplash
